-
1 язу
I перех.1) писа́ть, написа́ть ||а) написа́ние, писа́ниеб) пи́счийкара белән язу — писа́ть черни́лами
тактага акбур белән язу — писа́ть ме́лом на доске́
мемуарлар язу белән шөгыльләнү — занима́ться писа́нием мемуа́ров
язу кәгазе — пи́счая бума́га
язу әсбаплары — пи́сьменные принадле́жности
2) писа́ть, написа́ть, запи́сывать/записа́ть || написа́ние, запи́сывание, за́письдоклад язу — писа́ть докла́д
гариза язу — написа́ть заявле́ние
хат язу — писа́ть письмо́
3) писа́ть, написа́ть, сообща́ть/сообщи́ть || написа́ние, сообще́ниехатында нәрсәләр язган? — что (он) написа́л в письме́, о чём сообщи́л в письме́?
ул турыда газеталар нәрсә яза? — что пи́шут об э́том газе́ты
4)а) писа́ть, написа́ть, сочиня́ть/сочини́ть, создава́ть/созда́ть, твори́ть || сочине́ние, созда́ние, творе́ниекитап язу — написа́ть кни́гу
тарихи пьеса язу — написа́ть истори́ческую пье́су
б) опи́сывать/описа́ть || описа́ниеавыл тормышын язу — писа́ть о дереве́нской жи́зни
5) писа́ть, написа́ть, сочиня́ть/сочини́ть, создава́ть/созда́ть, слага́ть/сложи́ть ( музыкальное произведение) || написа́ние, сочине́ние, созда́ние, сложе́ниеопера язу — писа́ть о́перу
романс язу — сочини́ть рома́нс
симфония язу — созда́ть симфо́нию
6) выпи́сывать/вы́писать, пропи́сывать/прописа́ть (лечение, лекарство, рецепт и т. п.)врач өч төрле дару язган — врач прописа́л три ви́да лека́рства
7) запи́сывать/записа́ть (песню, музыку, разговор на плёнку, пластинку) || написа́ние, за́письконцертны язу — записа́ть конце́рт
тасмага язу — записа́ть на плёнку
8) впи́сывать/вписа́ть, включа́ть/включи́ть, запи́сывать/записа́ть, зачисля́ть/зачи́слить, вноси́ть/внести́ || зачисле́ниебию түгәрәгенә язу — записа́ть в хореографи́ческий кружо́к
чиратка язу — включи́ть в о́чередь
археология экспедициясенә язу — зачи́слить в археологи́ческую экспеди́цию
мәктәпкә язу — записа́ть в шко́лу
9) запи́сывать/записа́ть, сде́лать за́пись, составля́ть/соста́вить докуме́нтмилекне улына язу — записа́ть иму́щество на сы́на
10) рел. обычно со словами ходай, алла и др. предназна́чено, предопределено́ бо́гом, судьбо́йүзеңә язган мал кайта ул — погов. бога́тство (добро́), кото́рое тебе́ суждено́, вернётся
алла (ходай) язган — бог дал; предопределено́ бо́гом
алла язган булса, эшләрбез — бог даст, сде́лаем
•- язып алу- язып кую
- язып бару
- язып тору
- язып тутыру••II сущ.язу язган булса — (е́сли) бог даст
1) пи́сьменность; письмо́славян язуы — славя́нское письмо́
гарәп язуы — ара́бская пи́сьменность || пи́сьменный
язу билгеләре — пи́сьменные зна́ки; письмена́
2) по́черктаныш язу — знако́мый по́черк
вак язу — ме́лкий по́черк
балалар язуы белән язылган хат — письмо́, напи́санное де́тским по́черком
3) мн. ч. язулар письмена́Мисыр язулары — еги́петские письмена́
рун язулары — руни́ческие письмена́
4)а) за́пись, запи́ска; бума́гапрезидиумга язу җибәрү — переда́ть запи́ску в прези́диум
өстәл өстендәге язуларны тәртипкә китерү — привести́ в поря́док за́писи (бума́ги) на столе́
б) за́пись; по́дпись, на́дписьдәфтәр читендәге язу — за́пись на поля́х тетра́ди
таш плитә өстендәге язу — на́дпись на ка́менной плите́
йөзектәге язу — на́дпись на коле́чке
рәсем астындагы язу — по́дпись под рису́нком
5) разг. бума́га, докуме́нтналог язуы — бума́га о нало́ге
җыелышка чакырып язу җибәргәннәр — присла́ли бума́гу с приглаше́нием на собра́ние
•- язу тану- язу эше
- язу үрнәге
- язу булмаган III неперех.1) лиша́ться/лиши́ться (кого-чего-л.); теря́ть/потеря́ть (кого-что-л.)|| лише́ние, поте́рякүздән язу — лиши́ться зре́ния, потеря́ть зре́ние
акылдан язу — лиши́ться ума́, сойти́ с ума́
кызыңнан язу — лиши́ться до́чери, потеря́ть дочь
һуштан язу — потеря́ть созна́ние
2) в роли вспом. гл. обозн., что действие, выраженное основным глаголом, едва не произошло; соотв. русскому чуть, чуть-чу́ть, едва́ не...; чуть бы́ло не, почти́...абына яздым — чуть не споткну́лся
үлә яздым — чуть бы́ло не у́мер
IV перех.агарып бетә язган чәч — почти́ поседе́вшие во́лосы
1) расправля́ть/распра́вить (плечи, крылья); выпрямля́ть/вы́прямить, расправля́ть/распра́вить, разгиба́ть/разогну́ть ( согнутое) || расправле́ние, выпрямле́ние, распрямле́ние2) трепа́ть, растрепа́ть ( шерсть) || трепа́ниеV перех.сбива́ть/сбить, па́хтать ||а) сбива́ние, сби́вка, па́хтаньеб) сбива́льный, сбива́тельныймай язу — па́хтать ма́сло
су язып май төшми — посл. е́сли во́ду сбива́ть, ма́сло не полу́чится; во́ду толо́чь, вода́ и бу́дет
-
2 юл
сущ.1) доро́га, доро́жка; путь || доро́жный, путево́йюлда булу — быть в пути́
туры юл — пряма́я доро́га
чана юлы — са́нный путь
юл салу — проложи́ть доро́гу
юл язмалары — путевы́е заме́тки
юл билгеләре — доро́жные зна́ки
юл хезмәте — доро́жная слу́жба
2) путь; тра́ссааралашу юллары — пути́ сообще́ния
һава юлы — возду́шный путь; возду́шная тра́сса
су юлы — во́дный путь
3) путь, доро́га (в знач. маршру́т, направле́ние)юл югалту — потеря́ть направле́ние
юлны белү — знать маршру́т
4)а) прохо́д, вы́ходагар су юлын табар — (посл.) теку́чая вода́ найдёт себе́ вы́ход
б) жи́ла; ход (в чём-л.)5) полоса́, поло́ска, ли́ния, след и т. п.чаңгы юлы — лы́жный след, след лыж
яшен юлы — след мо́лнии
келәмдәге сары юл — жёлтая поло́ска на ковре́
6) строка́ ( в шитье и на письме)шигырь юлы — строка́ (стро́чка) стихотворе́ния, стихотво́рная строка́
һәр биттә илле юл — на ка́ждой страни́це - пятьдеся́т строк
7)а) путь, расстоя́ние; перехо́д определённой дли́тельностиякын юл — бли́зкий путь
юл азагы - юл башы — (посл.) коне́ц пути́ - (э́то) нача́ло пути́ (пойдёшь, зна́чит дойдёшь)
б) доро́га, путь, пое́здка, хожде́ние (рассматриваемое как дело, преодоление трудностей)юлга азык — провиа́нт на доро́гу
авыр юлдан соң — по́сле тяжёлой доро́ги (пое́здки, хожде́ния)
8)а) перен. путь, направле́ние де́ятельноститормыш юлында — на жи́зненном пути́
үсешнең катлаулы юлы — сло́жный путь разви́тия
б) дурно́й, (ско́льзкий) путь, крива́я доро́жканачар юлга басу — вступи́ть на дурно́й путь
9) перен. путь, спо́соб де́йствия; сре́дство к достиже́нию це́лителәгең көчле булса, юлы табыла — е́сли си́льно хо́чешь - найдёшь сре́дство к достиже́нию це́ли
төрле юллар белән — ра́зными путя́ми
10) уст. сча́стье; счастли́вая судьба́улы барның юлы бар — посл. у кого́ есть сын - у того́ счастли́вая судьба́
•- юл яздыру
- юл адашу
- юл алу
- юл ачу
- юл яру
- юл ачучы
- юл яручы
- юл ачык
- юл ачылу
- юл бирү
- юл йөрү
- юл йөрүче
- юл кешесе
- юл килгәндә
- юл килсә
- юл килү
- юл күрсәткеч
- юл өзелү
- юл өсте
- юл өстендә
- юл сызу
- юл уңу
- юл уң булу
- юл чыгу
- юлга аркылы
- юлга төшү
- юлга чыгу
- юлдан себереп ташлау••юл асты мәгънәсе — скры́тый смысл; подстро́чное значе́ние
юл булу — удава́ться, быть уда́чливым (о каком-л. деле, предпринятых шагах)
юл булды — (мне) сопу́тствовала уда́ча
юл булсын! — пусть (тебе́) сопу́тствует уда́ча!
юл калдыру — оставля́ть/оста́вить возмо́жность (лазе́йку) ( для кого-что), для неблагови́дных дел (злословия, нареканий, придирок и т. п.)
юл киселү — быть отре́занным ( от всех дорог)
сиңа юл котлыгы, миңа өй котлыгы — посл. тебе́ сча́стья в доро́ге, а мне - сча́стья до́ма
юл күрсәтү — дава́ть, дать указа́ния осуществля́ть руково́дство
юл өсте — бо́йкое ме́сто
юл уңаена (уңына) — по пути́, проезжа́я (ми́мо)
юл уңаенда (юл уңаендагы) — находя́щийся на пути́ (на тра́ссе, маршру́те)
юл юсыгы белән — сле́дуя указа́ниям (пра́вилам)
юлга аркылы төшү (юлга аркылы яту) — быть препя́тствием; пере́чить; стоя́ть (встава́ть/встать) поперёк доро́ги
юлга киртә салу (юлга киртә кору) — возводи́ть/возвести́ прегра́ды; сооружа́ть/сооруди́ть барье́ры на пути́ ( кому-чему); воспрепя́тствовать
юлында тору — стоя́ть на доро́ге (кого-л.)
юлыннан азу (юлыннан язу; юлыннан чыгу; юлыннан шашу) — сби́ться с пути́, распу́тничать; сходи́ть/сойти́ с ума́
юлны буу (юлын буу) — останови́ть; прегражда́ть/прегради́ть путь (кому-л.)
юлны бүлү (юлын бүлү) — остана́вливать/останови́ть в пути́ (пу́тника); отвлека́ть/отвле́чь пу́тника
юлыңа ак җәймә! — ска́тертью доро́га!
- юл аягы- юл басу
- юл башы
- юл кисү
- юл котлыгы
- юл коты
- юл кую
- юл сабу
- юл тоту
- юл төшү
- юл уңае
- юл уңы
- юл язу
- юлга салу
- юлга кую
- юлыңда бул
- юлыңны кара
См. также в других словарях:
язу — (ЯЗДЫРУ) – I. ф. 1. Кәгазь яки башка нәрсә өстенә нин. б. билгеләр (хәреф, цифр һ. б. ш.) төшерү. с. Яза торган язу машинкасы 2. Нин. б. язма текст төзү хат язу 3. Язма рәвештә нәр. б. тур. хәбәр итү. Нәр. б. турында матбугатта бастырып чыгару.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уку — 1. Хәрефләр яки башка язу билгеләре белән язылган яисә басылган нәрсәне күз белән күреп аңлау, эчтәлеге белән танышу яки тыңлаучылар өчен кычкырып әйтеп бару 2. Нин. б. билгеләрне белү, аңлау нота уку 3. Нин. б. белем үзләштерү, белемгә ия булу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
транскрипция — ләү – 1. лингв. Нин. б. тел яки диалект авазларын бу телнең язу системасыннан үзгәрәк булган хәрефләр, шартлы билгеләр белән бирү; шундый билгеләр системасы 2. муз. Берәр музыка коралы яки билгеле бер тавыш өчен язылган әсәрне икенче бер… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шифр — 1. Яшерен язу өчен шартлы билгеләр системасы. Мәгънәсе сөйләшүчеләр өчен генә аңлаешлы булган яшерен хәбәр, серле сөйләшү 2. Китапханәләрдә китап яки кулъязманың кайда, нинди урында саклануын белдерә торган хәрефле яки цифрлы шартлы билгеләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шрифт — 1. Текст җыю (набор ясау) өчен кирәкле булган билгеле бер зурлыктагы һәм формадагы хәреф, билгеләрнең типографик литерлары комплекты. Язу машинкасындагы кәгазьгә суга торган металл хәрефләр, билгеләр. 2. Гомумән хәреф, хәрефләрнең график формасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
стенография — 1. Тиз язып барырга мөмкинлек бирә торган хәрефләр (билгеләр) системасы; шулар белән тиз язу алымы 2. Шул язу системасы һәм аны өйрәнү өйрәтү тур. фән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чобарлау — (ЧУАРЛАНДЫРУ) (ЧУАРЛАТУ) – 1. Чуар итү, чуар төс бирү, чуар төскә кертү. Бизәү чуарлап сугу. Бик күп билгеләр төшерү, язу сызулар белән тутыру 2. Каплау, каплап алу, сырып алу 3. Сөйләмне һ. б. ш. эчтәлеккә бик үк карамаган сүзләр белән бизәү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чуарлау — (ЧУАРЛАНДЫРУ) (ЧУАРЛАТУ) – 1. Чуар итү, чуар төс бирү, чуар төскә кертү. Бизәү чуарлап сугу. Бик күп билгеләр төшерү, язу сызулар белән тутыру 2. Каплау, каплап алу, сырып алу 3. Сөйләмне һ. б. ш. эчтәлеккә бик үк карамаган сүзләр белән бизәү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
адрес — 1. Почта аша җибәрелә торган конверт, посылка, бандероль һ. б. ш. ның тышында кая һәм кемгә тапшырылырга тиешлеген күрсәткән язу. Хатлар һ. б. җибәрү урынын белдергән шартлы билге электрон адрес. Берәр кешенең яшәү урыны яки оешма урнашкан урын 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
басма — I. и. 1. Баскычның басып менә торган аратасы яки киртләче 2. Өйалды баскычы. Басып яки утырып тору өчен бер генә тактадан торган җайланма көймә б. сы 3. Су кырыеннан эчкәрәк кереп басып торырга (йөрергә) уңайлы булсын өчен ясалган, корылган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
криптография — (КРИПТОГРАММА) – Аерым кешеләр өчен исәпләнгән яки уйлап төшенү өчен билгеләнгән шартлы, яшерен язу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
